Generatie Z, gaan zij het maken?

‘Wij moeten het maken’. Dat is een gedachte die wij, young professionals, herkennen en vaak horen van jonge(re) werknemers tijdens loopbaangesprekken. Met name bij de groep die behoort tot generatie Z. Deze generatie, geboren tussen 1997 en 2015, begint zich op de arbeidsmarkt te begeven en ervaart de druk om te presteren. Deze druk wordt opgelegd door de maatschappij, maar ook door henzelf. Op de dynamische arbeidsmarkt anno 2023 wordt Generatie Z geconfronteerd met verschillende uitdagingen. Daarover meer in deze blog.

De pechgeneratie. Hoewel dat niet voor iedereen geldt, staan ze eigenlijk al 1-0 achter: gedupeerd door het leenstelsel, met schulden en weinig ervaring opzoek naar een baan aansluitend op hun studie. In Nederland lag het werkloosheidspercentage onder jongeren (15 tot 25 jaar) in 2022 rond de 7,6%¹. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de onderstaande factoren:

• Het gebrek aan werkervaring. Werkgevers geven de voorkeur aan kandidaten met meer ervaring.
• Tijdelijke contracten. In 2020 had 60% van de jongeren hier mee te maken tegenover 31% van de totale beroepsbevolking. Dit resulteert in baanonzekerheid.
• Discriminatie op de arbeidsmarkt. Jongeren kunnen te maken krijgen met discriminatie op basis van leeftijd, geslacht of etniciteit.
• Kansenongelijkheid. Uit onderzoek blijkt dat jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond, jongeren met een laag opleidingsniveau en jongeren met een lage sociaaleconomische status een verhoogde kans op werkloosheid hebben. Dit kan o.a. te maken met beperkte(re) netwerkmogelijkheden en toegang tot kwalitatief hoogwaardig onderwijs.

Onzekerheid over de toekomst, financiële druk en hoge maatschappelijke en/of persoonlijke verwachtingen zorgen voor een verhoogd risico op psychische problemen zoals stress en burn-out. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 70% van de jongeren tussen 16 en 35 jaar last heeft van werk-gerelateerde stress en werkdruk. Eén op de tien jongeren heeft zelfs te maken met burn-out (gerelateerde klachten). Deze problemen kunnen leiden tot uitval van studie en uiteindelijk tot verhoogde werkloosheid.

Een zorgwekkende trend is de toename van het aantal voortijdig schoolverlaters. In schooljaar 2021-2022 ging dit om ruim 30.000 jongeren. De ministers van Onderwijs en Armoedebeleid werken samen aan een wetsvoorstel om jongeren beter aan het werk te helpen waarin loopbaanbegeleiding en coaching essentiële speerpunten zijn².

Veel jongeren ervaren het als uitdaging om keuzes te maken o.g.v. studie en werk. Loopbaanbegeleiding kan deze groep helpen. Het vergroot hun zelfreflectie en zelfregie. De Life Career Rainbow theorie van Donald Super³ onderscheidt vijf levens- en loopbaanontwikkelingsfasen: de groeifase, de exploratiefase, vestiging, stabilisatie en terugtrekking. De eerste twee hebben betrekking op jongeren en loopbanen. Kenmerkend voor de groeifase is het ontwikkelen van een realistisch zelfbeeld en het leren omgaan met anderen. De exploratiefase staat voor meer leren over mogelijkheden en het vinden c.q. creëren van kansen. Een mooi aandachtspunt voor loopbaanprofessionals is bewustzijn van loopbaan- en levensfasen, oriëntaties daarbinnen en behoeften die daaruit voortvloeien. Al moet je ook voorzichtig zijn in het stellen van een normatief kader en oog houden voor het individu.

Generatie Z wordt gekenmerkt door verschillende paradoxen; bijv. flexibiliteit versus stabiliteit en steun versus zelfredzaamheid⁴. Ze hebben alle mogelijkheden, toch hebben ze moeite met het maken van keuzes. De lat wordt hoog gelegd door de generaties voor hen en met name door henzelf, want ‘zij gaan het maken’. Een geruststelling voor generatie Z: dat hoef je niet alleen te doen. Er is steeds meer begeleiding voorhanden, bijvoorbeeld in je loopbaan, die je helpt sterker in je schoenen te staan.

Geschreven over en door young professionals,

Meike Oosterwegel

Laurèl Arts

Leih Beelen

[1] Cijfers over jeugdwerkeloosheid (Nederlands Jeugdinstituut)
[2] Hoogste aantal voortijdige schoolverlaters in tien jaar (NOS)
[3] Developmental self-concept (engelstalig) van Donald Super (Careers New Zealand)
[4] 5 Verrassende inzichten voor iedereen die generatie Z wil werven (academie voor arbeidsmarkt communicatie)

De literatuurlijst en het volledige artikel zijn op aanvraag beschikbaar.