Inloggen
Het vorige James blog van Karlien Haak had als titel ‘Dromen van zelfsturing’. Vragen die wij nogal eens krijgen zijn: “Ja maar kunnen mensen zichzelf wel sturen? Gaat het de meesten niet boven de pet? En willen ze het eigenlijk wel?” Met andere woorden: hoe realistisch is dromen over zelfsturing?
Karlien vertelde in haar blog over de complete lamlendigheid en besluiteloosheid die ze tegenkwam in Roemenië. Maar zijn werknemers in Nederland echt anders? Hoeveel mensen keken vooruit bij sigarettenfabrikant Philip Morris of bij V&D? Hoe velen zijn proactief?
Hoe moeilijk is zelfsturing?
Toegegeven – zelfsturing is niet eenvoudig. Je moet buiten de realiteit van vandaag stappen en verschillende scenario’s voor de toekomst bedenken. Je moet kunnen inschatten hoe kansrijk die zijn en ook jezelf goed genoeg kennen om te kunnen bepalen welk scenario het best bij je past. En last but not least moet je de moed hebben om eigen besluiten te nemen en uit te voeren, soms tegen de mening van familie of collega’s in.
Zelfsturing doet een beroep op competenties die veel mensen nog niet ontwikkeld hebben. Zijn die competenties leerbaar? Je kunt ze moeilijk op school leren, omdat je dan nog niet beschikt over de nodige rijpheid en levenservaring. Als je eenmaal werkt, lijken de meeste krachten om je heen gericht op het handhaven van de status quo. Ook de vakbonden waren soms wat te veel gericht op het beschermen van opgebouwde rechtsposities. Gelukkig is daarin verandering gekomen!
Een breder perspectief
In het grootste deel van de geschiedenis werd de meeste arbeid verricht door slaven en horigen. De arbeiders in de tijd van de industriële revolutie waren nauwelijks beter af. Pas in de vorige eeuw ging een beetje meetellen wat werknemers voelden en wilden. In de huidige tijd verschuift de betekenis van arbeid sterk, althans in de rijkere landen van de wereld. Voorheen was het voor velen alleen maar een last. Brood op de plank. Maar onplezierig en onbevredigend werk wordt meer en meer overgenomen door algoritmes en robots. Er is ruimte voor een wezenlijke, volgende stap in de emancipatie van het individu. In de toekomst wordt arbeid meer en meer een middel om fundamentele menselijke behoeften te bevredigen op het gebied van ontplooiing, verbondenheid en zingeving. De mens wordt steeds vrijer in zijn keuzen over de inrichting van leven en loopbaan. Hij mag voortaan zichzelf sturen.
Wat te doen?
Toegegeven – dit is een visie. Uiteraard bestaan er andere visies. Het menselijke brein kan iets wat dieren niet kunnen, namelijk door middel van de verbeelding realiteiten ontwerpen en daaruit kiezen. Welke visie realiteit wordt, hangt sterk af van wat we nu doen. Alles wijst erop dat voor de meesten zelfsturing te leren is, als ze maar genoeg stimulansen, ruimte en begeleiding krijgen. Bijdragen aan de realisatie van die condities – dat is de missie van James.
Tom Luken, loopbaanonderzoeker